Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng hệ thống câu lệnh lặp để giải một số bài tập trong pascal có hiệu quả

 CHUYÊN ĐỀ:
“SỬ DỤNG HỆ THỐNG CÂU LỆNH LẶP ĐỂ GIẢI MỘT SỐ BÀI TẬP 
TRONG PASCAL CÓ HIỆU QUẢ.”
I./ PHẦN MỞ ĐẦU:
1./ Tầm quan trọng của vấn đề:
 Trước hết cần khẳng định rằng Pascal là một ngôn ngữ lập trình tốt và đặc biệt, 
được tạo ra với mục đích dùng cho giảng dạy vì các lý do: Có cú pháp rõ ràng, dễ dạy 
dễ học, trình biên dịch Pascal nhỏ gọn, có thể chạy tốt trên các máy tính cấu hình yếu, 
rất phù hợp với khả năng đầu tư cho học tập của học sinh. 
 Để giúp học sinh dễ dàng hơn trong việc lập trình giải quyết các bài toán mang 
tính lặp, trong nội dung của bài sáng kiến này tôi đưa ra những tóm lược cơ bản nhất 
của các câu lệnh lặp và một số ví dụ mẫu vận dụng cấu trúc lặp để giải quyết có hiệu 
quả.
2./ Đối tượng nghiên cứu: Học sinh lớp 8. 
3./ Phương pháp nghiên cứu:
- Phương pháp điều tra.
 - Phương pháp phân tích.
 - Phương pháp tổng hợp kinh nghiệm trong giảng dạy. 
 - Phương pháp trò chuyện trao đổi.
 - Phương pháp đưa ra ngôn tự nhiên để giải
II./ CƠ SỞ LÝ LUẬN:
1./ Cơ sở lý luận về lý thuyết:
- Muốn học tập đạt kết quả tốt, ngoài việc bản thân HS tích cực học tập, không thể 
thiếu vai trò hướng dẫn dìu dắt của người thầy.
- Để giúp học sinh dễ dàng hơn trong việc lập trình giải quyết các bài toán mang tính 
lặp ở bộ môn Tin học vừa đúng với nguyên tắc dạy học ở trường THCS , vừa đúng 
theo tinh thần đổi mới phương pháp dạy học hiện nay, nhằm hình thành cho học sinh 
tính tích cực, độc lập, sáng tạo, nâng cao năng lực phát triển và giải quyết vấn đề, rèn 
luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm 
tin và thích thú học tập cho HS. Hiện nay, không ít học sinh lười, học tập thụ động và 
có không ít phụ huynh thiếu sự quan tâm đến việc học của con em mình. Vì vậy, việc 
hệ thống các kiến thức về câu lệnh lặp để giải một số bài tập của giáo viên phải được 
chú ý đúng mức. 
2./ Cơ sở lý luận về thực tiễn: 
Trong quá trình giảng dạy, tôi nhận thấy Pascal là môn học khó đối với các em học 
sinh Khối 8, vì có một số thuật toán các em chưa được học ở bộ môn Toán, thêm vào 
đó là các em chỉ sử dụng các câu lệnh bằng Tiếng Anh để thể hiện khi lập trình. Do đó 
việc học tập của học sinh vẫn còn mang tính mơ hồ, như bị ép buộc, có nhiều học sinh 
rất sợ môn Tin học 8 vì tính chất khô khan, khó hiểu trong khi học. 
Từ thực tế đó tôi không ngừng học hỏi để tìm ra biện pháp khắc phục. Bằng kinh 
nghiệm khiêm tốn trong những năm qua, tôi đã đưa ra những tóm lược cơ bản nhất của 
các bài toán bằng ngôn ngữ tự nhiên, từ các ngôn ngữ đó tôi vận dụng lại bằng các câu 
lệnh lặp pascal thông thườn để chỉ rõ vấn đề cho học sinh thấy sau đó tôi lấy thêm 
một số ví dụ mẫu vận dụng cấu trúc lặp để giải quyết có hiệu quả là nhằm giúp học 
sinh tiếp thu bài nhanh, nhớ kiến thức lâu hơn và cảm thấy thích thú trong học tập.
III/ THỰC TRẠNG:
* Những việc đã làm được:
- Ở những giờ thực hành tôi đều tổ chức học tập theo nhóm và có sự nhận xét đánh giá 
kết quả của từng nhóm. -Ta đưa ra công thức tính tổng mà học sinh đã quen thuộc có dạng s=1+2+3+...+n. 
Yêu cầu học hinh cho về dạng phân số có tử là 1 khi đó học sinh sẽ hiểu và có thể thực 
hiện được
 • Chương trình: 
Phương án 1: Sử dụng cấu trúc For do. 
Var i, n : Integer; S:Real;
Begin
 Write('Hay nhap vao so nguyen n=');
 Readln(n);
 S:=0;
 For i:=1 to n do
 S:= S + 1 / i;
 Writeln( ' Tong S =', S : 6 : 2 );
 Readln;
End.
2. Ví dụ 2: 
In ra màn hình hai dòng. Dòng trên gồm các số chẵn. Dòng dưới gồm các số lẻ theo 
theo thứ tự từ 1 đến n
Nhận xét phân tích: 
-Yêu cầu học sinh trả lời khi nào thì đó được gọi là chẵn, khi nào thì lẻ.
-Trong pascal có phép nào cho biết phép chia hết, phép không chia hết.
- Vậy để biết số đó có chia hết cho 2 hay không thì ta thực hiện như thế nào?
(gọi a là số cần tìm khi đó nếu a mod 2=0 thì a là số chẵn, nếu a mod 20 thì a là số 
lẻ)
-Để in ra màn hình các số từ 1 đến n thì ta dùng câu lệnh nào?
(for i:=1 to n do)
-Kết hợp với phép chia cho 2 thì ta tìm được số chẵn, số lẻ.
For i:=1 to n do
 If I mod 2=0 then write(I:4)
Else write(i:4);
Ta có thể giải quyết được bài toán bằng cách sử dụng cấu trúc FOR do như sau
 • Chương trình
Program in_dong;
Var
 N,i:integer;
Begin
 Write(' nhap so n=');
 Readln(n);
 For i := 1 to n do
 If i mod 2=0 then
 Write(i:4);
 writeln;
 For i := 1 to n do
 if i mod 20 then
 Write(i:4);
 Readln;
End.
3. Ví dụ 3: Yêu cầu HS viết chương trình tìm các số co 3 chữ số, biết rằng các số 
đóa chia 2 dư 1, chia 3 dư 2 và chia 4 dư 3. • Nhận xét: 
Thuật toán cho thấy không thể xác đinh trước được phép trừ phải thực hiện lặp lại 
bao nhiêu lần. Trường hợp này phải sử dụng cấu trúc lặp với số lần lặp không xác 
định.
Điều kiện để dừng là hai số bằng nhau.
 • Chương trình
Program USCLN;
Var x, y: Integer;
Begin
 Write(‘x = ‘);Readln(x);
 Write(y = ‘);Readln(y);
 While x y do
 If x>y then x := x – y
 else y := y – x;
 Writeln(‘USCLN la: ‘, x)
 Readln;
End.
2. Bài học kinh nghiệm:
* Ưu điểm:
- Kích thích động cơ học tập của học sinh.
 - Nâng cao chất lượng dạy và học.
* Nhược điểm:
- Một số học sinh yếu kém mất kiến thức căn bản ở môn Toán, thêm vào đó có một số 
thuật toán các em chưa được học trong chương trình, nên giáo viên phải kiên trì, nhẫn 
nại, thậm chí mất nhiều thời gian trong việc hướng dẫn các thuật toán cho học sinh.
VI. KẾT LUẬN:
Trên đây là tóm lược nội dung cú pháp, cách thực hiện các câu lệnh thuộc cấu trúc lặp 
và phân tích trên ngôn ngữ lập trình Pascal, một số ví dụ của các bài toán điển hình 
cho từng dạng lặp cụ thể mà bản thân đã đúc kết được trong quá trình giảng dạy môn 
tin học ở trường. Qua đó giúp học sinh và đồng nghiệp có thể làm tài liệu tham khảo 
trong quá trình học tập và giảng dạy của mình có hiệu quả. 
Trong phạm vi là một sáng kiến kinh nghiệm có thể việc phân tích về nội dung câu 
lệnh và ví dụ về các dạng lệnh có thể chưa thật chi tiết và phong phú rất mong nhận 
được sự góp ý chân thành từ quý đồng nghiệp, học sinh để đề tài được hoàn thiện hơn.
 Hai Riêng, ngày 7 tháng 3 năm 2016
 Người viết
 Nguyễn Văn Vinh