Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng bản đồ – Atlát dạy học trong Địa lí

 SKKN: Sử dụng bản đồ – Atlát dạy học trong Địa lí
 SỬ DỤNG BẢN ĐỒ - ATLÁT TRONG DẠY HỌC ĐIA LÝ
 I. Phần mở đầu:
 1. Lí do chọn đề tài: 
 Các thiết bị dạy học địa lí gồm bản đồ, lược đồ. biểu đồ, tranh 
ảnh..Đây là nguồn kiến thức, chứ không phải dùng thiết bị dạy học để minh 
họa cho kiến thức. Là GV giảng dạy địa lí ai cũng đều phải luôn luôn có ý 
thức và thói quen giảng dạy bằng bản đồ - Atlát vì từ quan sát, phân tích hoặc 
khai thác những màu sắc và ước hiệu trên bản đồ sẽ tìm ra nội dung kiến thức 
địa lí, sẽ thấy được mối liên hệ giữa các yếu tố địa lí trên bản đồ và từ đó thấy 
được quy luật của địa lí tự nhiên. Như vậy hướng dẫn học sinh quan sát bản 
đồ để tìm ra nội dung kiến thức của bài học là một trong những biện pháp 
giúp cho kiến thức học sinh trở nên những kiến thức tự giác và tích cực đối 
với đặc trưng của bộ môn địa lí. Nhưng các kĩ năng sử dụng các thiết bị này 
của học sinh còn nhiều hạn chế. Đó chính là lí do cấp thiết tôi chọn đề tài: 
“Sử dụng bản đồ - AtLát trong dạy học địa lý”
 2. Mục đích nghiên cứu:
 - Hướng dẫn học sinh các kĩ năng về bản đồ, lược đồ, kĩ năng vẽ bản 
đồ, kĩ năng sử dụng tranh ảnh địa lý. Góp phần nâng cao kết quả học tập 
nhằm giáo dục con người mới phát triển tồn diện. 
 3. Đối tượng nghiên cứu:
 -Học sinh bậc THCS
 -Học sinh THCS Trần Hào
 4. Nhiệm vụ nghiên cứu:
 Nhằm phục vụ quá trình dạy học theo phương pháp đổi mới phát huy 
tích cực học sinh, học sinh là một chủ thể tích cực trong quá trình học.
 5. Phương pháp nghiên cứu:
 Các phương pháp có liên quan đến lí luận dạy học đổi mới. 
 II. Nội dung đề tài:
 Chương I : Cơ sở lí luận liên quan đến đề tài nghiên cứu:
 1. Cơ sở pháp lí : Trong đổi mới phương pháp dạy học, các thiết bị 
dạy học bản đồ là nguồn kiến thức, chứ không phải sử dụng bản đồ để minh 
họa cho kiến thức.
 2. Cơ sở lý luận : 
 Xuất phát từ đặc trưng bộ mơn địa lý. “Từ trực quan sinh động đến tư 
duy trừu tượng, từ tư duy trừu tượng quay về thực tiễn”. 
Trường THCS Trần Hào Giáo viên: Nguyễn Thị Phụng 3 SKKN: Sử dụng bản đồ – Atlát dạy học trong Địa lí
hoặc mối quan hệ địa lí không thể hiện trực tiếp trên bản đồ (đó là mối quan 
hệ giữa các yếu tố tự nhiên, các yếu tố kinh tế với nhau, giữa các yếu tố tự 
nhiên và kinh tế) nhằm giải thích sự phân bố hay đặc điểm của các đối tượng, 
hiện tượng địa lý. 
 Ví dụ : Khi khai thác kiến thức từ bản đồ phân bố công nghiệp 
Việt Nam học sinh cần phải đi theo các bước sau:
 - Đọc tên lược đồ : “Công nghiệp Việt Nam”.
 - Xem bảng chú giải để biết: Các ngành công nghiệp được thể 
hiện bằng kí hiệu gì? Các trung tâm công nghiệp được thể hiện như thế nào về 
quy mô.
 - Dựa vào các kí hiệu thể hiện trên bản đồ, xác định vị trí và quy 
mô của các trung tâm công nghiệp, sự phân bố các ngành công nghiệp. 
 - Nêu nhận xét về sự phân bố các ngành công nghiệp và các 
trung tâm công nghiệp.
 - Dựa vào bản đồ, kết hợp với kiến thức đã học, xác lập mối quan 
hệ giữa các nhân tố ảnh hưởng tới sự phát triển, phân bố công nghiệp với 
cơng nghiệp để giải thích về sự phân bố của ngành công nghiệp nói chung, sự 
phân bố của một số ngành và trung tâm nói riêng ở nước ta. 
 *. Biểu đồ:
 GV cần hướng dẫn HS phân tích biểu đồ theo các bước:
 (1) Đọc tên của biểu đồ xem biểu đồ thể hiện hiện tượng gì (gia 
tăng dân số, cơ cấu kinh tế )? 
 (2) Quan sát tồn bộ biểu đồ để biết các đại lượng thể hiện trên biểu 
đồ là gì? (Số dân, các ngành kinh tế ) trên lãnh thổ nào và thời gian nào? Các 
đại lượng đĩ được thể hiện trên biểu đồ như thế nào (theo đường cột, hình 
quạt)? Trị số của các đại lượng được tính bằng gì (triệu người, kg, % ).
 (3) Đối chiếu, so sánh độ lớn của các hợp phần (biểu đồ cột 
chồng, biểu đồ quạt, biểu đồ miền), chiều cao của các cột (biểu đồ cột) hoặc 
độ dốc của đồ thị (biểu đồ đường), kết hợp các số liệu (nếu có) rút ra nhận xét 
về các đối tượng và hiện tượng địa lí được thể hiện trên biểu đồ. 
 (4) Kết hợp kiến thức đã học, xác lập các mối quan hệ để giải 
thích. 
 * Bảng số liệu thống kê:
 Khi hướng dẫn học sinh phân tích bảng số liệu, giáo viên cần 
giúp học sinh nắm được trình các bước như sau:
Trường THCS Trần Hào Giáo viên: Nguyễn Thị Phụng 5 SKKN: Sử dụng bản đồ – Atlát dạy học trong Địa lí
 Qua áp dụng dạy học địa lý ngoài bản đồ ra còn kết hợp với việc áp 
dụng At lát địa lý Việt Nam thì bản thân tôi thấy đa số các em khai thác kiến 
thức rất tốt qua At lát địa lý Việt Nam, khi các em lên bảng chỉ trên bản đồ 
một cách thành thạo. Kết quả các em nhớ bài một cách sâu sắc có hệ thống, 
biết phân tích, giải thích một số đối tượng địa lý vững vàng trên bảng đồ. Sở 
dĩ có kết quả đó là do các em chuẩn bị tốt việc sử dụng At lát từ ở nhà, dưới 
sự hướng dẫn của bản thân ở những tiết học trước.
 Kết quả qua KSCL đầu năm:
 Số HS khá, giỏi tăng lên, yếu và kém giảm.
 Cụ thể: Tổng số HS khối 8 4 lớp (144 HS)
 - Đạt khá giỏi: 90 HS 62.5%
 - Trung bình: 48 HS 53.5%
 - Yếu: 5 HS 4.2%
 - Kém 0
 Đạt trung bình trở lên: 95.8% tăng so với năm học 2010 - 2011
III. Kết luận và kiến nghị :
 1. Kết luận :
 Việc rèn luyện các kĩ năng địa lí cho học sinh là một việc làm cần 
thiết. Đĩ là một quá trình lâu dài cần phải có sự hợp tác, tích cực của cả giáo 
viên và học sinh. Đòi hỏi người giáo viên phải nhiệt tình giảng dạy, đầu tư 
nhiều trong phương pháp đổi mới dạy học, học sinh phải chuẩn bị kỹ bài học 
theo sự hướng dẫn giáo viên. Có như vậy thì hiệu quả dạy và học sẽ ngày 
càng nâng cao.
 2-Kiến nghị:
 Đặc biệt giáo viên dạy bộ mơn Địa lí, nhất là dạy về các tiết thực hành 
đọc và hướng dẫn trên Bản đồ thì cần phải có Bản đồ -Atlat, đôi lúc nhà 
trường cịn thiếu những thiết bị đồ dùng dạy học khơng thể đáp ứng cho học 
sinh tốt và để dạy tiết dạy đó, Vì vậy nhà trường cũng như tổ kiến nghị với 
phòng GD và Sở GD cung cấp một số Bản đồ - Atlat có liên quan tới bộ môn 
Địa lí để GV có đầy đủ Đồ dùng dạy học để hướng dẫn HS hiểu và học tốt 
hơn.
 Người viết
 Nguyễn Thị Phụng
Trường THCS Trần Hào Giáo viên: Nguyễn Thị Phụng 7