Sáng kiến kinh nghiệm Áp dụng các biện pháp kĩ thuật trong dạy học Địa lí

 PHÒNG GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO HUYỆN PHÚ HÒA
 TRƯỜNG THCS TRẦN HÀO
 Đề tài nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng:
“ ÁP DỤNG CÁC BIỆN PHÁP KĨ THUẬT TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ”
 Giáo viên: BÙI THỊ HỒNG THUÂN
 Năm học: 2013- 2014
 1 Đề tài nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng:
 “ÁP DỤNG CÁC BIỆN PHÁP KỈ THUẬT TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ”
 Giáo viên nghiên cứu: BÙI THỊ HỒNG THUÂN
 Đơn vị: Trường THCS Trần Hào
I. TÓM TẮT ĐỀ TÀI :
 Trong giai đoạn hiện nay, khi đất nước đang có sự chuyển mình thì nguồn lực con 
người càng trở nên quan trọng. Hơn bao giờ hết giáo dục đã trở thành lực lượng sản xuất 
trực tiếp, tham gia quyết định vào việc cung cấp những con người có đủ phẩm chất và 
năng lực để hoàn thành tốt sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Trong quá 
trình ấy, môn Địa lý là một môn học có vị trí rất đặc biệt, bởi lẽ đây không chỉ là môn 
cung cấp cho học sinh những kiến thức mà nó còn có vai trò quan trọng trong quá trình 
hình thành kỹ năng của học sinh. Cùng với sự phát triển của xã hội, nền kinh tế tri thức 
ngày càng chiếm ưu thế. Chính trong xu hướng ấy, nhiều bậc phụ huynh, nhiều học sinh 
chỉ chú tâm vào học những bộ môn: Toán, Văn, Anh..., xem nhẹ và coi đây là bộ môn 
phụ. Quả đúng như mọi người chúng ta thường nói: "Có chí thì nên”-”Có công mài 
sắt,có ngày nên kim". 
 Như chúng ta đã thấy trong giai đoạn hiện nay khi đất nước đang trên đường hội 
nhập và phát triển, cùng với sự phát triển của nền kinh tế, nhiều nền văn hoá bên ngoài 
cũng du nhập vào nước ta. Ở đó có những mặt tốt, tích cực nhưng cũng có không ít hạn 
chế, không phù hợp với truyền thống văn hoá dân tộc Việt Nam. Tuy vậy, một số bạn trẻ 
vẫn tiếp thu một cách không chọn lọc làm cho văn hoá Việt dường như bị "hoà tan" trong 
giới trẻ. Hiện nay, bộ môn Địa lý trong nhà trường THCS trong tỉnh Phú Yên nói chung 
và trường THCS Trần Hào nói riêng, việc sử dụng các biện pháp kỉ thuật dạy học địa lí 
cuarGV có phần lơ là.Vậy nguyên nhân từ đâu ? Trách nhiệm thuộc về ai ? Có phải từ 
việc thiếu quan tâm của một số thầy cô giáo hoặc thiếu sự quan tâm của cha mẹ học sinh 
và bản thân tự học của học sinh. Bộ môn Địa lý ở trường THCS là một môn học rất quan 
trọng trong ,nên việc sử dụng biên pháp này là rất phù hợp...Mặc dù vậy hiện nay học 
sinh không hứng thú học tập môn học này. Nguyên nhân dẫn đến hiện trạng trên chính là 
việc sử dụng phương pháp dạy học môn Địa lý còn quá đơn điệu. Trước đây, bộ môn Địa 
lý không được coi trọng ở trường phổ thông, người dạy thường trái tay, không đúng với 
chuyên môn. Vì vậy, giáo viên dạy bộ môn này chưa có sự đầu tư trong bài dạy. Nội dung 
bài dạy đơn điệu, sơ sài. Thậm chí giờ dạy chỉ qua loa, chiếu lệ để giáo viên chủ nhiệm 
còn giải quyết việc khác của lớp. Hiện nay, bộ môn Địa lý có các phong trào cải tiến về 
phương pháp dạy học hay những đợt thi giáo viên giỏi qua từng cấp, đặc biệt hằng năm 
Phòng giáo dục có thanh tra giáo viên dạy bộ môn này. Qua những đợt hội giảng, thi giáo 
viên giởi các cấp hay những đợt thanh tra chuyên môn, giáo viên được cọ sát, học hỏi rất 
nhiều. Song nếu chỉ qua những đợt thi đó thì chưa đủ mà giáo viên còn phải tìm tòi, sáng 
tạo phương pháp dạy học mới để phát huy được tính tích cực chủ động của học sinh trong 
giờ học đồng thời khêu gợi niềm say mê, háo hức của học sinh với bộ môn. Đặc biệt với 
đặc thù trường THCS Trần Hào là trường có học sinh tập trung ở sáu thôn (Đại Bình, Đại 
Phú, Nho Lâm, Quang Hưng, Phú Thạnh và Mậu Lâm), điều kiện kinh tế gia đình của học 
 3 phú, hợp với trình độ học sinh nhưng nếu giáo viên dạy bộ môn mà không có sự đầu tư 
thì giờ học sẽ rất nhàm chán, thậm chí học sinh không chú ý lắng nghe. Thực trạng cho 
thấy, học sinh chưa hứng thú học bộ môn này. Thông qua việc dự giờ các lớp và tình hình 
giảng dạy chung của giáo viên các khối lớp, tôi nhận thấy điểm hạn chế tồn tại tập trung ở 
phương pháp truyền thụ kiến thức của giáo viên cho học sinh. Trước hết là sự đầu tư cho 
giờ dạy còn hạn chế dẫn đến giờ học khô khan, không đọng lại trong tâm trí học sinh một 
hình ảnh hoặc một ấn tượng nào. Mà đặc thù của việc dạy học môn Địa lý là phải luôn sử 
dụng nhiều biện pháp kỉ thuật trong dạy học địa lí----> Mới tạo được không khí học tập 
sôi động của HS. 
2. Vai trò, tác dụng của phương pháp:
 Phương pháp áp dụng các biện pháp kỉ thuật trong dạy học địa lí là phương pháp tổ 
chức cho học sinh thực hiện tốt những kỹ năng nhằm giúp học sinh biết cách học và khai 
thác được hệ thống kiến thức về Địa lý Tổ quốc Việt Nam.Và đây cũng là một phương 
pháp rất quen thuộc trong quá trình dạy học của người GV. Với phương pháp này, học 
sinh ở các lứa tuổi rất thích. Nó tạo cho lớp học một không khí sôi động "học mà chơi, 
chơi mà học".
 Với phương pháp thảo luận nhóm mà biết kết hợp hướng dẫn học sinh sử dụng 
phương pháp này, học sinh sẽ được rèn luyện thói quen suy nghĩ độc lập, thói quen phát 
hiện. Từ đó, tạo cho học sinh có thói quen học tốt bộ môn. Đặc biệt khi tiến hành áp dụng 
phương pháp này; kết hợp với nhiều phương pháp khác trong quá trình dạy học thì hiệu 
quả tiếp thu bài của học sinh càng sâu sắc hơn, có hiệu quả hơn.
 Qua phương pháp này, học sinh được rèn luyện những kỹ năng sử dụng ngày càng 
thành thạo các thao tác phân tích các đối tượng địa lí ngày càng có kỹ năng nhanh nhẹn 
hơn. Giúp học sinh rèn luyện được kỹ năng phân tích mối quan hệ nhân-quả & hình thành 
năng lực quan sát. Như vậy, rõ ràng khi sử dụng phương pháp này cũng như các phương 
pháp dạy học tích cực khác đã phát huy một cách tốt nhất tính tích cực, tự giác, chủ động, 
sáng tạo của học sinh. Bồi dưỡng năng lực tự học, tự khám phá, tự tìm hiểu, rèn luyện kỹ 
năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn ở học sinh. Không chỉ thế, nó còn tác động trực 
tiếp đến tình cảm, thái độ đem lại niềm vui, sự hứng thú học tập cho các em, làm cho các 
em cảm thấy thích thú học tập, yêu môn học, yêu trường lớp hơn. Với tác dụng và hiệu 
quả mà phương pháp mang lại đối với việc dạy và học môn Địa lý, vấn đề này cũng được 
một số giáo viên quan tâm nghiên cứu. 
3. Vấn đề nghiên cứu: Việc sử dụng phương pháp áp dụng các biện pháp kỉ thuật trong 
dạy học địa lí vào dạy học môn Địa lý có làm tăng hứng thú và kết quả học tập của học 
sinh ở trường THCS Trần Hào không ?
4. Dữ liệu sẽ được thu thập : 
 - Kết quả các bài kiểm tra môn Địa lý của học sinh. 
 - Bảng điều tra hứng thú học tập của học sinh
 5 3. Quy trình nghiên cứu :
 - Chuẩn bị bài của giáo viên : Tôi trực tiếp giảng dạy lớp đối chứng : Khi giảng dạy 
lớp đối chứng tôi thiết kế giáo án không sử dụng phương này, các bước lên lớp và chuẩn 
bị như bình thường
 - Đối với lớp thực nghiệm : Tôi trực tiếp giảng dạy ở những tiết này. Tôi đã thiết kế 
giáo án có sử dụng các biện pháp kỉ thuật trong dạy học địa lí vào các hoạt động trong bài 
và có sự chuẩn bị đồ dùng dạy học kĩ hơn, chu đáo hơn
 - Tiến hành thực hiện : Thời gian tôi tiến hành dạy thực nghiệm theo như kế hoạch 
dạy học đã lên ở lịch báo giảng.
 Tiết theo 
 Tiết theo phân 
 Thứ/ Ngày Môn/ Lớp Tên bài dạy
 lịch báo phối chương trình
 giảng
 Vùng Đông Nam 
 Ba 08/01 Địa lý 9B & 9C 1&2 36
 Bộ
 Vùng đồng bằng 
 Ba 29/01 Địa lý 9B & 9C 1&2 39
 sông Cửu Long
 Phát triển tổng 
 44 hợp kinh tế và 
 Ba 12/03 Địa lý 9B & 9C 1&2 bảo vệ tài nguyên 
 môi trường biển 
 đảo
4. Đo lường và thu thập dữ liệu :
 Tôi sử dụng bài kiểm tra kết thúc học kì I làm bài kiểm tra trước tác động và bài 
kiểm tra sau tác động là bài kiểm tra sau khi đã học xong ba bài : “Vùng Đông Nam Bộ ; 
vùng đồng bằng sông Cửu Long ; Thực hành vẽ và phân tích biểu đồ về tình hình sản xuất 
của ngành thủy sản ở đồng bằng sông Cửu Long” do tôi trực tiếp thiết kế và giảng dạy. 
Bài kiểm tra sau tác động gồm 12 câu trắc nghiệm và 03 câu tự luận
 Tiến hành kiểm tra và chấm bài : Sau khi đã dạy xong 03 bài trên tôi đã cho học 
sinh làm bài kiểm tra một tiết. Sau đó chấm bài theo đáp án
 7 V. KẾT LUẬN & KHUYẾN NGHI :
1. Kết luận :
- Trên cơ sở thực hiện chủ trương của Bộ GD&ĐT : đổi mới phương pháp dạy học truyền 
thống sang phương pháp dạy học hiện đại “lấy học sinh làm trung tâm”. Với tinh thần ấy, 
đề tài “Áp dụng các biện pháp kỉ thuật trong dạy học địa lí vào dạy học môn Địa lý ở 
trường THCS Trần Hào” đã tập trung nghiên cứu những vấn đề sau :
+ Tìm hiểu điểm khái quát nhất về lí luận dạy học môn Địa lý trường THCS Trần Hào, 
mục tiêu, chương trình khung của môn Địa lý 9 và những điểm chủ yếu nhất về lí luận 
của việc vận dụng phương pháp này vào các hoạt động dạy học môn Địa lý sao cho phù 
hợp nhằm đạt tới mục tiêu, yêu cầu và phát huy được tính tích cực, sáng tạo của học sinh
+ Tôi tiến hành khảo sát, thiết kế các bài học môn Địa lý 9 có sử dụng phương phápnày 
và đã tiến hành giảng dạy ở lớp thực nghiệm. Sau đó tiến hành kiểm tra và thu thập dữ 
liệu. Dùng phép kiểm chứng T-test để kiểm chứng sự chênh lệch và kiểm tra mức độ ảnh 
hưởng bằng bảng tiêu chí Cohen thì cho thấy rằng việc áp dụng biện pháp này vào dạy 
học môn Địa lý đã tạo ra giá trị trung bình chuẩn của hai nhóm với mức độ ảnh hưởng của 
nó là lớn.
 Như vậy, việc vận dụng biện pháp này vào dạy học môn Địa lý ở trường THCS 
Trần Hào đã làm tăng hứng thú và kết quả học tập của học sinh.
2. Khuyến nghị :
 Giáo viên dạy bộ môn Địa lý nhất là phần kinh tế, số liệu hằng năm thường xuyên 
thay đổi nên để có số liệu mới nâng cao hiệu quả trong công tác giảng dạy của GV. Bản 
thân và cùng tất cả các thành viên trong tổ khuyến nghị với Phòng GD và sở GD thường 
xuyên cập nhật thông tin, mở nhiều chuyên đề liên quan đến phần kinh tế để trang bị cho 
GV dạy bộ môn Địa lý kinh tế, nhất là đối với Địa lý kinh tế lớp 9.
VI. TÀI LIỆU THAM KHẢO :
1. Phương pháp sử dụng các phương tiện dạy học Địa lý ở nhà trường phổ thông (Nguyễn Trọng 
Phúc).
2. Phương pháp nghiên cứu khoa học giáo dục trong Địa lý nhà trường (Nguyễn Đức Vũ).
3. Địa lý kinh tế xã hội thế giới (Ông Thị Đan Thanh).
4. Địa lý kinh tế xã hội đại cương (Nguyễn Viết Thịnh).
5. Những vấn đề Địa lý hiện nay (Nguyễn Đức Vũ, Lê Nam).
6. Nghiên cứu Địa lý địa phương (Lê Huỳnh, Nguyễn Minh Tuệ).
7. Địa lý kinh tế xã hội Việt Nam (PGS-PTS Lê Thông – PGS-PTS Nguyễn Minh Tuệ – 
PTS Trần Văn Thắng).
8. Địa lý tự nhiên biển Đông (Nguyễn Văn Âu).
 9 - Dựa vào hình 31.1, xác định Cửu Long ở phía Tây 
các tỉnh và thành phố của vùng và Nam, Đông và Đông 
Đông Nam Bộ. Nam giáp biển.
- Xác định ranh giới vùng và nêu * Ý nghĩa: 
ý nghĩa vị trí địa lý
 - Đông Nam Bộ là cầu 
Bước 3: nối liền giữa Tây 
 Nguyên và duyên hải 
Giáo viên chuẩn kiến thức và 
 Nam Trung Bộ với 
chuyển ýsang phần II
 đồng bằng sông Cửu 
 Long, vùng lương thực 
 thực phẩm lớn nhất 
 nước.
 - Đầu mối giao thông 
 quan trọng của các tỉnh 
 phía Nam, cả nước và 
 quốc tế.
 II.Điều kiện tự nhiên 
 và tài nguyên thiên 
 nhiên:
Hoạt động 2 : Nhóm 1.Đặc điểm: Độ cao địa 
 hình giảm dần từ Tây 
Bước 1: Bắc xuống Đông Nam, 
 giàu tài nguyên.
_ GV yêu cầu HS thaỏ luận Bước 2: Các nhóm làm 
nhóm/kỉ thuật bể cá(sắp xếp một việc, đại diện nhóm lên 2.Thuận lợi: Nhiều tài 
nhóm nồi giữa- thảo luận, các trình bày kết quả (kết hợp nguyên thiên nhiên để 
nhóm còn lại ngoiif xung quanh chỉ bản đồ) phát triển kinh tế: Đất 
theo dõi cuộc thảo luận đó. Sau bazan, khí hậu cận xích 
khi kết thúc thảo luận thì đưa ra đạo, biển nhiều hải sản, 
những nhận xét về cách ứng xử nhiều dầu khí ở thềm 
của những HS thảo luận.Nếu lục địa
trong nhóm thảo luận có vị trí 
không có người ngồi. HS nhóm 3.Khó khăn: Trên đất 
ngoài có thể ngoài vào chỗ đó và liền ít khoáng sản, nguy 
đóng góp ý kiến thảo luận). cơ ô nhiễm môi trường 
 cần bảo vệ môi 
+ Dựa vào kênh chữ, kênh hình 
 11