Dạy học Ngữ văn 9 - Chủ đề: Thơ Việt Nam hiện đại

 DẠY HỌC NGỮ VĂN 9 
 CHỦ ĐỀ: THƠ VIỆT NAM HIỆN ĐẠI
 (Phần học ở học kỳ 2 - gồm các văn bản :
 Mùa xuân nho nhỏ, Viếng lăng Bác, Sang thu, Nói với con. ;
 Tổng số tiết thực hiện: 08 tiết)
 A. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT.
 Qua chủ đề này, giúp học sinh cần nắm được:
 - Những kiến thức về các văn bản thơ: nội dung chính và những nét 
 tiêu biểu, đặc sắc về nghệ thuật trong các tác phẩm thơ và tác dụng của nó 
 trong việc thể hiện chủ đề, cảm xúc của nhân vật trữ tình, khơi gợi tình cảm 
 của người đoc,..
 - Cảm nhận được những cảm xúc, cảm nhận tinh tế của các tác giả; 
 thấy được những đặc điểm nghệ thuật của thơ ca: giọng điệu, hình ảnh ẩn 
 dụ có giá trị súc tích và gợi cảm, lời thơ cô đúc giàu cảm xúc,...
 - Rèn luyện kỹ năng cảm thụ, phân tích hình ảnh thơ trong mạch vận 
 động của tứ thơ; rèn luyện thêm năng lực cảm thụ của thơ ca. Biết vận dụng 
 trong học tập và cuộc sống.
 B. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM
 δ1. MÙA XUÂN NHO NHỎ (Thanh Hải)
 Qua văn bản, các em cần biết: 
 - Vẻ đẹp của mùa xuân thiên nhiên và mùa xuân đất nước. Lẽ sống cao đẹp 
 của một con người chân chính.
 - Kỹ năng Đọc – hiểu một văn bản thơ trữ tình hiện đại. Kỹ năng biết trình 
 bày những suy nghĩ, cảm nhận về một hình ảnh thơ, một khổ thơ, một văn 
 bản thơ.
 I.Tìm hiểu chung
 1.Tác giả.
 -Thanh Hải (1930 -1980), quê ở huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên - Huế.
 - Ông là một trong những cây bút có công xây dựng nền văn học cách mạng 
 ở miền Nam từ những ngày đầu.
 2.Tác phẩm.
 “Mùa xuân nho nhỏ” được sáng tác vào tháng 11 năm 1980, khi tác giả 
 đang nằm trên giường bệnh – không bao lâu trước khi nhà thơ qua đời.
 II. Đọc- hiểu văn bản.
 - Mạch cảm xúc của bài thơ : Từ xúc cảm trước vẻ đẹp của mùa xuân thiên 
 nhiên, mùa xuân đất nước, tác giả thể hiện khát vọng được dâng hiến “mùa 
 xuân nho nhỏ’’ của mình vào mùa xuân lớn của cuộc đời chung.
 1 Một mùa xuân nho nhỏ
 Lặng lẽ dâng cho đời
 Dù là tuổi hai mươi
 Dù là khi tóc bạc.
δ2. VIẾNG LĂNG BÁC (Viễn Phương)
 Qua văn bản này, các em cần nắm được:
 - Cảm nhận được niềm xúc cảm chân thành, tha thiết của người con 
miền Nam đối với Bác Hồ kính yêu.
 - Những đặc sắc về hình ảnh, tứ thơ, giọng điệu của bài thơ.
 - Tự nhận thức được vẻ đẹp nhân cách Hồ Chí Minh, qua đó xác định 
giá trị cá nhân cần phấn đấu để học tập và làm theo Chủ tịch Hồ Chí Minh.
I.Tìm hiểu chung.
1.Tác giả.
- Viễn Phương sinh 1928 quê ở An Giang, là một trong những cây bút xuất 
hiện sớm nhất của lực lượng văn nghệ giải phóng ở miền Nam. Thơ Viễn 
Phương thường nhỏ nhẹ, giàu tình cảm, mơ mộng ngay trong những hoàn 
cảnh chiến đấu ác liệt.
- Năm 1976, sau ngày đất nước thống nhất, lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng 
vừa khánh thành, Viễn Phương ra thăm miền Bắc rồi vào lăng viếng Bác. 
Những tình cảm đối với Bác Hồ kính yêu đã trở thành nguồn cảm hứng để 
nhà thơ sáng tác tác phẩm này.
2. Tác phẩm. 
- Sáng tác năm 1976, sau ngày đất nước thống nhất, lăng Chủ tịch Hồ Chí 
Minh cũng vừa khánh thành. Viễn Phương ra miền Bác rồi vào viếng Bác. 
- Bài thơ được in trong tập “Như mây mùa xuân” (1978).
II. Đọc - hiểu văn bản.
- Mạch cảm xúc diễn ra theo trình tự cuộc vào lăng viếng Bác (trước khi 
vào lăng viếng Bác, khi vào trong lăng, trước khi ra về).
- Bố cục: 3 đoạn.
1. Cảm xúc về cảnh bên ngoài lăng.
- Hình ảnh đầu tiên gây ấn tượng là “hàng tre” Vừa tả thực vừa có ý 
nghĩa biểu tượng về sức sống và tinh thần quật khởi của dân tộc.(hình 
ảnh của quê hương đất nước) 
2. Cảm xúc của tác giả khi đứng trước lăng và lúc vào trong lăng.
Hình ảnh Bác gợi cho nhà thơ nhiều liên tưởng : 
- Các hình ảnh ẩn dụ :
 3 - Vẻ đẹp của thiên nhiên trong khoảnh khắc giao mùa và những suy nghĩ 
mang tính triết lí của tác giả.
- Trân trọng những cảm xúc của tác giả với mùa thu và yêu quý mựa thu 
đồng thời biết ơn những người lính và thế hệ đi trước bằng cách học thật 
giỏi và làm nhiều việc tốt.
I. Tìm hiểu chung.
1.Tác giả.
Hữu Thỉnh sinh năm 1942, quê huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc. Là nhà 
thơ trưởng thành trong thời kì kháng chiến chống Mĩ. Ông viết nhiều, viết 
hay về con người, cuộc sống ở làng quê, về mùa thu.
2.Tác phẩm
Bài thơ được sáng năm 1977, in trong tập ’’ Từ chiến hào đến thành 
phố’’(1991).
II. Đọc- hiểu văn bản.
1.Sự biến đổi của đất trời lúc sang thu. 
- Tín hiệu của sự chuyển mùa được diễn tả bằng những hình ảnh có sức gợi 
tả, biểu cảm.
- Tác giả cảm nhận mùa thu rất riêng, rất mới bằng rung động tinh tế : 
“hương ổi” (khứu giác) gió se (xúc giác) , sương chùng chình (thị giác), 
“hình như thu đã về” (cảm nhận của lí trí).
 Yêu mùa thu, yêu làng quê, gắn bó với quê hương.
- Không gian đất trời bắt đầu chuyển đổi :“sông dềnh dàng”: chậm rãi. 
“chim vội vã”: đi tránh rét.
- Đám mây “vắt nửa mình sang thu”: khoảnh khắc giao mùa đẹp, sinh động 
bầu trời hạ đang nhuốm sắc thu Đầy tính tạo hình.
 Cảnh sống động có hồn nhờ cách nhân hóa, liên tưởng thú vị, tinh tế.
2.Suy ngẫm của tác giả:
- Khổ cuối: đem đến cho bài thơ một vẻ đẹp mới, làm tròn vẹn thêm ý thơ. 
Nắng vẫn còn nồng nhưng mưa và sấm đã thưa dần.
- Nắng, mưa, sấm (hàng cây) là ẩn dụ cho sự thay đổi của cuộc đời, xã hội. 
Hàng cây : Con người đã từng trải nhiều thì tác động của ngoại cảnh không 
làm người ta bị bất ngờ nữa.
III. Tổng kết.
1. Nghệ thuật: 
- Khắc họa được hình ảnh thơ đẹp, gợi cảm, đặc sắc về thời điểm giao mùa 
hạ - thu ở nông thôn đồng bằng Bắc Bộ
- Sáng tạo trong việc sử dụng từ ngữ, phép nhân hóa, phép ẩn dụ.
2.Ý nghĩa văn bản: 
 5 - Tình yêu và niềm tự hào về vẻ đẹp, sức sống mãnh liệt của quê hương.
- Hình ảnh và cách diễn tả độc đáo, giàu hình ảnh, gợi cảm của thơ ca miền 
núi
- Phân tích cách diễn tả độc đáo, giàu hình ảnh, gợi cảm của thơ ca miền núi
- Làm chủ bản thân, đặt mục tiêu về cách sống của bản thân qua lời tâm tình 
của người cha
- Trân trọng tình cảm cha con sâu nặng, thiêng liêng.
I.Tìm hiểu chung.
1.Tác giả.
Y Phương là nhà thơ người dân tộc Tày, sinh 1948, quê ở tỉnh Cao Bằng. 
Thơ ông thể hiện tâm hồn chân thật, mạnh mẽ, trong sáng, cách tư duy giàu 
hình ảnh của người miền núi.
2.Tác phẩm.
- Bài thơ được trích trong “Thơ Việt Nam 1945 - 1985”.
- Bài thơ thể hiện lòng yêu thương con cái, ước mong thế hệ sau nối tiếp, 
phát huy truyền thống của tổ tiên, của quê hương.
II. Đọc - hiểu văn bản.
1.Cội nguồn sinh dưỡng của mỗi con người.
Với cách nói sinh động của người miền núi “chân phải”, “chân trái”, “một 
bước”, “hai bước”,  đoạn thơ nhắc nhở những người làm con phải nhớ ơn 
cha mẹ, những người đã yêu thương, nuôi dưỡng, chăm chút, che chở, nâng 
đỡ cho con . Đồng thời biết yêu quý “người đồng mình”quí trọng cuộc 
sống lao động, môi trường thiên nhiên thơ mộng và nghĩa tình của quê 
hương.
2.Truyền thống tốt đẹp của quê hương và mong ước của người cha.
- Truyền thống tốt đẹp của quê hương: Bằng nghệ thuật so sánh, điệp ngữ và 
cách dùng từ ngữ độc đáo, diễn tả sức sống mãnh liệt, bền bỉ của người đồng 
mình, dù vất vả, cực nhọc nhưng vẫn sống khoáng đạt “sống trên đá  
không lo cực nhọc”; dù nghèo nhưng vẫn thiết tha yêu quê hương. Hình 
thức giản dị; mộc mạc nhưng giàu chí khí, sáng tạo, quyết tâm xây dựng quê 
hương.
- Qua đó, cha mong con sống chung thủy, nghĩa tình, không được quên cội 
nguồn. Biết vượt qua gian nan, thử thách, có ý chí xây dựng. Tự hào về quê 
hương. Giữ gìn truyền thống tốt đẹp.
III. Tổng kết.
1. Nghệ thuật.
- Giọng điệu thơ thể hiện tâm tình,tha thiết, trìu mến.
- Hình ảnh thơ cụ thể mà vẫn có tính khái quát, mộc mạc mà vẫn giàu chất 
thơ
 7