Chuyên đề Dạy học ngữ văn theo hướng tích hợp liên môn

 CHUYÊN ĐỀ
 DẠY HỌC NGỮ VĂN THEO HƯỚNG TÍCH HỢP LIÊN MÔN
I. ĐẶT VẤN ĐỀ 
 Do yêu cầu của mục tiêu dạy học phát triển năng lực học sinh, đòi hỏi phải tăng 
cường yêu cầu học sinh vận dụng kiến thức vào giải quyết những vấn đề thực tiễn. Khi 
giải quyết một vấn đề trong thực tiễn, bao gồm cả tự nhiên và xã hội, đòi hỏi học sinh 
phải vận dụng kiến thức tổng hợp, liên quan đến nhiều môn học. Vì vậy, dạy học cần 
phải tăng cường theo hướng tích hợp, liên môn.
 Dạy học theo chủ đề tích hợp là một trong những nguyên tắc quan trọng trong dạy 
học nói chung và dạy học Ngữ văn nói riêng, đây được coi là một quan niệm dạy học 
hiện đại, nhằm phát huy tính tích cực của học sinh, đồng thời nâng cao chất lượng giáo 
dục. Dạy học tích hợp làm cho người học nhận thức được sự phát triển xã hội một cách 
liên tục, thống nhất, thấy được mối liên hệ hữu cơ giữa các lĩnh vực của đời sống xã 
hội, khắc phục được tính tản mạn rời rạc trong kiến thức.
 Việc giảng dạy theo quan điểm tích hợp không phủ định việc dạy các tri thức, kĩ 
năng riêng của từng phân môn, đồng thời đó còn là sự tích hợp liên môn giữa Ngữ văn 
và các các môn học khác như Lịch sử, Địa lý, GDCD, ... Vấn đề là làm thế nào phối 
hợp các tri thức, kĩ năng thuộc các môn học vào trong bài dạy thật nhuần nhuyễn nhằm 
đạt tới mục tiêu chung của môn Ngữ văn.
 Dạy học tích hợp liên môn trong Ngữ văn là hình thức liên kết những kiến thức 
giao thoa với môn Ngữ văn như Lịch sử, Địa lí, GDCD... Rèn luyện kĩ năng sống, giáo 
dục bảo vệ di sản văn hóa địa phương ...để học sinh tiếp thu kiến thức, biết vận dụng 
vào cuộc sống và ngược lại từ cuộc sống để giải quyết các vấn đề liên quan đến môn 
học...
 Để học sinh chủ động, tích cực, sáng tạo trong học tập thì tất yếu phải đổi mới 
phương pháp giảng dạy mà dạy học theo hướng tích hợp liên môn là một phương pháp 
tiêu biểu.
II.THỰC TRẠNG
 1.Khó khăn:
 - Đối với giáo viên:
 + Giáo viên phải tìm hiểu sâu hơn những kiến thức thuộc các môn học khác.
 + Vấn đề tâm lý chủ yếu vẫn quen dạy theo chủ đề đơn môn nên khi dạy theo chủ 
đề tích hợp, liên môn, các giáo viên sẽ vất vả hơn, phải xem xét, rà soát nội dung 
chương trình, sách giáo khoa (SGK) hiện hành để loại bỏ những thông tin cũ, lạc hậu, 
đồng thời bổ sung, cập nhật những thông tin mới, phù hợp. Nội dung của phương pháp 
dạy tích hợp, liên môn cũng yêu cầu GV cấu trúc, sắp xếp lại nội dung dạy học trong 
chương trình hiện hành theo định hướng phát triển năng lực học sinh nên không tránh 
khỏi làm cho giáo viên có cảm giác ngại thay đổi.
 + Có Gv chỉ tập trung chuyển tải một cách rập khuôn những thông tin kiến thức có 
trong bài học mà chưa chú trọng khai thác những vấn đề liên quan. GV thiếu nhiệt tình 
trong quá trình tìm tòi, sư tầm những kiến thức liên quan bổ sung cho nội dung bài dạy 
dẫn đến khả năng tích hợp còn hạn chế.
 + Trên thực tế đã có một số hiện tượng không hay xảy ra trong dạy học tích hợp 
như giáo viên tích hợp không đúng lúc, đúng chỗ nên việc dạy tích hợp trở thành khiên 
cưỡng, gò ép. Hay có giáo viên vì không có sự cân nhắc, lựa chọn nội dung và phương 
pháp dạy học nên dạy không đủ giờ. Nội dung kiến thức chính cần dạy thì chưa nói 
được nhiều mà cái “tích” vào đã căng phồng, làm biến dạng tiết học. Cũng có một số 
 1 - Nội dung dạy học của thiết kế giáo án giờ học vận dụng kiến thức liên 
môn phải làm rõ những tri thức và kĩ năng cần hình thành, tích luỹ cho HS qua phân 
tích, chiếm lĩnh kiến thức; mặt khác, phải chú trọng nội dung tích hợp giữa tri thức bộ 
môn mình dạy với các bộ môn khác.
 - Giáo án giờ học vận dụng kiến thức liên môn theo quan điểm tích hợp phải 
chú trọng thiết kế các tình huống tích hợp và tương ứng là các hoạt động phức hợp để 
học sinh vận dụng phối hợp các tri thức và kĩ năng của các phân môn vào xử lí các tình 
huống đặt ra, qua đó chẳng những lĩnh hội được những tri thức và kĩ năng riêng rẽ của 
từng phân môn mà còn chiếm lĩnh tri thức và phát triển năng lực tích hợp.
 2.Tổ chức giờ dạy vận dụng kiến thức liên môn. 
 - Tổ chức giờ học trên lớp là tiến trình thực thi bản kế hoạch phối hợp hữu cơ 
hoạt động của giáo viên và học sinh theo một cơ cấu sư phạm hợp lí, khoa học, trong 
đó giáo viên giữ vai trò, chức năng tổ chức, hướng dẫn, định hướng chứ không phải 
truyền thụ áp đặt một chiều. học sinh được đặt vào vị trí trung tâm của quá trình tiếp 
nhận, đóng vai trò chủ thể cảm thụ, nhận thức thẩm mĩ, trực tiếp tiến hành hoạt động 
tiếp cận, khám phá, chiếm lĩnh kiến thức.
 - Tổ chức hoạt động đọc hiểu vận dụng kiến thức liên môn trên lớp, giáo 
viên phải chú trọng mối quan hệ giữa học sinh và nội dung dạy học, phải coi đây là 
mối quan hệ cơ bản, quan trọng nhất trong cơ chế giờ học. Muốn vậy, giáo viên phải 
từ bỏ vai trò, chức năng truyền thống là truyền đạt kiến thức có sẵn cho học sinh, còn 
học sinh không thể duy trì thói quen nghe giảng, ghi chép, học thuộc, rồi “làm bài” 
theo lối tái hiện, sao chép, làm thui chột dần năng lực tư duy sáng tạo, khả năng tự 
đọc, tự tìm tòi, xử lí thông tin, tổ chức các kiến thức một cách sáng tạo.
 Không phải nội dung nào cũng tích hợp: Với định hướng dạy tích hợp, liên môn, 
chúng tôi chỉ đạo giáo viên khi soạn giáo án phải đặt ra vấn đề rèn kỹ năng gì cho học 
sinh, bài gắn với thực tế như thế nào, có thể kết hợp kiến thức liên môn thế nào để giải 
quyết các vấn đề thực tế cuộc sống. Kết hợp các môn khoa học xã hội gồm ngữ văn, 
lịch sử, địa lý, giáo dục công dân. Ở nhóm này khi soạn giáo án và dạy học, giáo viên 
phải chú ý tìm những điểm chung của các môn học hoặc liên hệ với thực tế, sử dụng 
thêm tài liệu, hình ảnh thực tế kết hợp tư vấn, giáo dục kỹ năng sống.
 Ví dụ: Khi dạy bài "Chuyện người con gái Nam Xương" của Nguyễn Dữ.
 - Môn Lịch sử: 
 + Xác định được tác phẩm ra đời vào thế kỉ XVI - thời kì phong kiến nhà Lê ở 
nước ta.
 + Xác định đúng giặc Chiêm được nhắc tới trong tác phẩm đánh chiếm nước ta 
vào thế kỉ XIII, XIV, XV.
 + Nắm bắt được tỉnh Hà Nam được tách ra từ tỉnh Hà Nam Ninh (ngày 26 -12 -
1991)
 - Môn Địa lí :
 +Xác định được vị trí địa lí con sông Hoàng Giang (nơi Vũ Nương tự vẫn) thuộc 
xã Lí Nhân, huyện Chân Lí, tỉnh Hà Nam.
 +Xác định được vị trí địa lí của tỉnh Hà Nam thuộc khu vực Đồng bằng sông 
Hồng.
 - Môn GDCD: 
 + Xác định được hành vi của Trương Sinh: nghi oan, đánh, mắng chửi thậm tệ, 
đuổi Vũ Nương ra khỏi nhà là hành vi bạo lực gia đình, vi phạm Luật Hôn nhân gia 
đình hiện nay.
 3 2. Phương pháp:
 - Phương pháp dạy học theo hướng tích hợp là lồng ghép nội dung tích hợp vào 
các bài dạy, tùy theo từng môn học mà lồng ghép tích hợp ở các mức độ như liên hệ, 
lồng ghép bộ phận hay là toàn phần, (Phần nội dung bài học, phần bài tập hay là tổng 
kết toàn bài...) Khi tích hợp giáo viên cần sử dụng ngôn từ kết nối sao cho lô gic và hài 
hòa....từ đó giáo dục và rèn kĩ năng sống, giá trị sống cho học sinh.
 - Để nâng cao hiệu quả của môn học tích hợp, giáo viên có thể sử dụng một số 
phương pháp để dạy học tích hợp như sau:
 + Dạy học theo dự án.
 + Phương pháp trực quan.
 + Phương pháp thực địa.
 + Phương pháp dạy học đặt và giải quyết vấn đề.
 + Phương pháp khăn trải bàn . . . . . .
 Trong các phương pháp trên, chúng ta thường sử dụng phương pháp thứ tư đó là: 
Phương pháp dạy học đặt và giải quyết vấn đề. Phương pháp dạy học đặt và giải quyết 
vấn đề là phương pháp dạy học trong đó GV tạo ra những tình huống có vấn đề, điều 
khiển HS phát hiện vấn đề, hoạt động tự giác, tích cực, chủ động, sáng tạo để giải 
quyết vấn đề và thông qua đó chiếm lĩnh tri thức, rèn luyện kĩ năng và đạt được những 
mục đích học tập khác. Đặc trưng cơ bản của phương pháp dạy học đặt và giải quyết 
vấn là “tình huống gợi vấn đề” vì “Tư duy chỉ bắt đầu khi xuất hiện tình huống có vấn 
đề”.
V.KẾT LUẬN
 1.Đối với học sinh : Trước hết, các chủ đề liên môn, tích hợp có tính thực tiễn nên 
sinh động, hấp dẫn đối với học sinh, có ưu thế trong việc tạo ra động cơ, hứng thú học 
tập cho học sinh. Học các chủ đề tích hợp, liên môn, học sinh được tăng cường vận 
dụng kiến thức tổng hợp vào giải quyết các tình huống thực tiễn, ít phải ghi nhớ kiến 
thức một cách máy móc. Điều quan trọng hơn là các chủ đề tích hợp, liên môn giúp 
cho học sinh không phải học lại nhiều lần cùng một nội dung kiến thức ở các môn học 
khác nhau, vừa gây quá tải, nhàm chán, vừa không có được sự hiểu biết tổng quát cũng 
như khả năng ứng dụng của kiến thức tổng hợp vào thực tiễn.
 2. Đối với giáo viên : Dạy học theo các chủ đề liên môn không những giảm tải 
cho giáo viên trong việc dạy các kiến thức liên môn trong môn học của mình mà còn 
có tác dụng bồi dưỡng, nâng cao kiến thức và kĩ năng sư phạm cho giáo viên, góp 
phần phát triển đội ngũ giáo viên bộ môn hiện nay thành đội ngũ giáo viên có đủ năng 
lực dạy học kiến thức liên môn, tích hợp. Thế hệ giáo viên tương lai sẽ được đào tạo 
về dạy học tích hợp, liên môn ngay trong quá trình đào tạo giáo viên ở các trường sư 
phạm.
 - Giáo viên cần chủ động trong việc tiếp cận chủ đề dạy học tích hợp liên môn.
 - Tích cực cho học sinh tham gia các cuộc thi liên quan đến chủ đề tích hợp, 
liên môn mà bộ đã phát động.
 3. Đối với nhà trường.
 - Nhà trường cần tăng cường đưa chủ đề dạy học vào các dịp hội giảng, thao 
giảng...
 - Đưa hoạt động trên trường học kết nối vào hoạt động bắt buộc với các tổ bộ 
môn và giáo viên hằng năm.
 - Tạo điều kiện thuận lợi để giáo viên được giao lưu với các đơn vị trên địa bàn 
thông qua các cuộc hội thảo chuyên đề.
 Phạm Hồng Hải
 5