Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Bài: Thao tác lập luận so sánh

 •@/Bài cũ :
•1.Trong chương trình làm văn lớp 10, em đã 
được học những thao tác nghị luận nào ?
 2.Chương trình làm văn 11, chúng ta đã tiếp tục 
học và ôn lại thao tác lập luận nào trong văn 
nghị luận? 
 3.Ngoài thao tác lập luận phân tích, diễn dịch, 
quy nạp, tổng hợp, trong làm văn nghị luận 
chúng ta còn thường sử dụng những thao tác lập 
lập nào khác? ⚫ @/ Mục tiêu của bài học :sgk
⚫ @/ Nội dung bài học :
⚫ A/Tìm hiểu chung về thao tác lập luận so sánh :
⚫ I.Tìm hiểu ngữ liệu.
⚫ II.Khái niệm, mục đích và yêu cầu của lập luận 
 so sánh.
⚫ B/Cách so sánh :
⚫ I.Tìm hiểu ngữ liệu.
⚫ II.Quy trình, cách thức thực hiện thao tác lập 
 luận so sánh.
⚫ C/Ghi nhớ
⚫ D.Luyện tập củng cố. ⚫ - Nội dung đoạn văn nói về mối quan hệ 
 giữa người tài và thiên tử.
⚫ - Cách lập luận của tác giả : dùng cách so 
 sánh :
⚫ +Người hiền như ngôi sao sáng trên trời.
⚫ +Sao sáng phải tụ về Bắc Đẩu → người 
 hiền phải làm sứ giả cho thên tử.
⚫ - Mục đích của cách lập luận nhằm : 
 Khẳng định vai trò, trách nhiệm của 
 người hiền với thiên tử và cuộc đời. ⚫ *Như vậy, ở 2 đoạn văn trên người viết đã làm 
 công việc so sánh một cách cụ thể. Nhưng có 
 phải cứ làm công việc so sánh là có ngay được 
 lập luận so sánh hay không? Vì sao? 
⚫ - Để có một lập luận so sánh, người viết ( hay 
 người nói ) dĩ nhiên phải làm công việc so sánh. 
 Không có sự so sánh, không thể có lập luận so 
 sánh.
⚫ - Song để hình thành một lập luận so sánh, cần 
 phải tiến hành lập luận ( nghĩa là phải dùng so 
 sánh làm cách thức chủ yếu để tổ chức, gắn kết các lý 
 lẽ và dẫn chứng ) nhằm làm sáng tỏ cho luậnđiểm 
 . ⚫ + Các lý lẽ so sánh ( nhất là về sự khác nhau) 
 được tổ chức, sắp xếp thật rõ ràng, hợp lý, có 
 sức thuyết phục :
⚫ “Chinh phụ ngâm,Cung oán ngâm khúc mới 
 bàn đến một hạng người, Truyện Kiều nói đến 
 cả xã hội người, nhưng phải tới Văn chiêu hồn 
 ta mới thấy niềm xót xa cho cả loài người ; 
 các tác phẩm khác chỉ nói về con người trong 
 cõi sống, chỉ Văn chiêu hồn mới động đến con 
 người trong cõi chết”
⚫ → Đoạn văn là một lập luận so sánh điển 
 hình.
⚫ ⚫ 2/ Mục đích của lập luận so sánh :
⚫ - Chỉ ra sự giống nhau, khác nhau của đối tượng so 
 sánh hoặc được so sánh.
⚫ - Thấy được bản chất của sự vật, hiện tượng được 
 so sánh.
⚫ - Khẳng định giá trị, ý nghĩa của sự vật, hiện tượng 
 đối với cuộc sống con người, sự đóng góp sáng tạo 
 của tài năng con người.
⚫ @/ Ví dụ:
⚫ Xuân Diệu tìm kiếm cài đẹp ngay trong cảm nhận 
 buồn trước cuộc đời (Đây mùa thu tới). Nguyễn 
 Tuân lại tìm thấy cái đẹp phải gắn liền với cái thiện. 
 Nam Cao lại tìm thấy cái đẹp khi con người luôn 
 trăn trở về nhân phẩm của mình. ⚫ B/ Cách so sánh :
⚫ I/ Tìm hiểu ngữ liệu :
⚫ - Nguyễn Tuân đã so sánh Ngô Tất Tố với hai 
 loại người :
⚫ + Loại người theo chủ trương cải lương 
 hương ẩm. Họ cho rằng chỉ cần cải cách 
 những hủ tục, thì đời sống của nông dân 
 được nâng cao.
⚫ + Loại người hoài cổ. Họ cho rằng chỉ cần 
 trở về cuộc sống thuần phác ngày xưa thì đời 
 sống nông dân được cải thiện. ⚫ @/ Từ ngữ liệu này, em có nhận xét gì về quy trình 
 và thao tác cụ thể của tác giả để xây dựng thao tác 
 lập luận so sánh trong đoạn văn? 
⚫ - Mở đầu , nêu lên luận điểm mà ông muốn 
 làm sáng rõ : Không ngờ trong cái xã hội tối 
 tăm, tác giả “Tắt đèn” lại có thể tìm được 
 đường đi cho nhân vật của mình. 
⚫ Cách nêu luận điểm rất tự nhiên ( bằng 
 một câu hỏi chứa đầy sự ngạc nhiên và thán 
 phục : “Làm sao trong đêm tối ngày đó.tự 
 mình soi đường cho nhân vật mình đi?”). ⚫ → Chính mục đích so sánh này đã quyết 
 định cách lựa chọn kiểu so sánh : kiểu so 
 sánh khác nhau, để làm rõ vấn đề. 
⚫ - Cuối cùng, từ kết quả so sánh, tác giả lại 
 trở về luận điểm ba đầu, nhưng ở một tầm 
 nhận thức sâu sắc, mới mẻ hơn và ở mức 
 xúc động mạnh mẽ hơn. ⚫ Ví dụ 1: 
⚫ Mở đầu bản Tuyên ngôn độc lập, Hồ Chí Minh đã 
 viết :
⚫ “Tất cả mọi người sinh ra đều có quyền bình 
 đẳng.Tạo hoá cho họ những quyền không ai có thể 
 xâm phạm được.Trong những quyền ấy, có quyền 
 được sống, quyền tự do và mưu cầu hạnh phúc”. Lời 
 bất hủ ấy trong bản Tuyên ngôn độc lập 1776 của 
 nước Mỹ. Suy rộng ra, câu ấy có nghĩa là : Tất cả 
 các dân tộc trên thế giới đều sinh ra bình đẳng; dân 
 tộc nào cũng có quyền sống, quyền sung sướng và 
 quyền tự do. 
⚫ →So sánh tương đồng. ⚫ 3. Thao tác thực hiện :
⚫ - Nêu luận điểm cần so sánh.
⚫ - Làm sáng tỏ luận điểm bằng các cách 
 đặt các đối tượng được so sánh và so 
 sánh vào cùng một bình diện. Đánh giá 
 các đối tượng trên cùng một tiêu chí để 
 thấy được sự giống và khác nhau giữa 
 chúng.
⚫ -Nêu ý kiến,quan điểm của của người 
 nói và người viết với vấn đề được so 
 sánh. ⚫ - Bài tập 1 : 
⚫ 1. Sự giống nhau của các hình thức so sánh : là đối 
 chiếu các đối tượng nhằm phát hiện ra những nét 
 giống nhau hay khác nhau giữa chúng.
⚫ 2.Sự khác nhau : Chủ yếu là ở mục đích so sánh
⚫ + So sánh trong lời nói đời thường là làm cho sự vật 
 , hiện tượng cụ thể ,dễ thấy.
⚫ +So sánh trong tu từ làm cho sự vật hiện tượng dễ 
 hình dung, dễ tưởng tượng hơn, hình ảnh và đẹp hơn 
 cách nói thông thường.
⚫ + Trong bài văn nghị luận, so sánh phải phục vụ 
 cho lập luận, nhằm làm sáng rõ ý kiến, nhận định 
 của người làm văn trước vấn đề hay hiện tượng được 
 đưa ra bàn luận. ⚫ @/ Hướng dẫn học và chuẩn bị bài :
⚫ -Xem lại cách sử dụng thao tác lập luận so sánh từ 
 các ngữ liệu.→ nắm vững mục đích và quy trình 
 thực hiện thao tác lập luận so sánh; chủ động làm 
 các bài tập phần luyện tập trang 116-117.
⚫ - Tiết sau thực hành về Thao tác lập luận so sánh
⚫ *Yều cầu : 
⚫ + Nắm vững lý thuyết bài học.
⚫ +Cá nhân chuẩn bị bài tập ở nhà.
⚫ +Các nhóm các tổ chuẩn bị bảng phụ để làm bài 
 theo nhóm trên lớp.